TİROİD BEZİ HASTALIKLARI
Tiroid bezi (glandı) ; boynun ön kısmında bulunur, sol ve
sağ lob olmak üzere iki lobtan oluşur. Yaklaşık 20 gram ağırlığındadır.
Sistemlerimiz için oldukça önemli olan Triiyodotironin (T3) ve Tiroksin (T4)
hormonlarını salgılayan endokrin bir bezdir. Tiroid Latince’de kalkan anlamına
gelir, çok kullanılmasa da Türkçe’de Kalkan Bezi olarak da adlandırılır.
Anatomik olarak yoğun bir bölgede bulunur. Beslenmesi ve çevresindeki sinirler
açısından zengindir. Parmaklarımızla takriben 2. ve 4. trakeal kıkırdaklar
çevresini tutup yutkunduğumuzda tiroid glandının hareket ettiğini palpe
edebiliriz. Bu hareketi Berry olarak adlandırılan ligament sayesinde krikoid
kıkırdağa bağlı olarak yapar.
TİROİD HORMONLARI:
İyotlu hormonlardır. Bulundurdukları iyot sayısına göre isimlendirilmişlerdir. (T3 ve T4) Kanda tiroglobulin adı verilen maddeye bağlı ya da serbest olarak bulunurlar. Hücrelere etki eden form serbest formdur. Tiroit bezinin faaliyetleri hipofiz, hipofizin faaliyetleri ise hipotalamus tarafından kontrol edilir. T3-T4 salınımını hipofizdeki TSH (Tiroid stimüle edici hormon), TSH salınımını ise hipotalamustaki TRH (Tirotropin relaizing hormon) kontrol eder. Böylece vücuttaki hormon düzeyi denge halinde tutulmaya çalışılır. Salgılanan tiroid hormonu fazla olduğunda negatif feed back (geri bildirim) mekanizması ile hipofiz uyarılır ve tiroid hormon salınımı azalır.
Metabolizma hızını artırır.
Gastrointestinal motiliteyi artırır.
Glukojenolizi (glukojen yıkımını) artırır.
Barsaktan glikoz emilimini artırır.
Kolesterol yapımını ve yıkımını artırır.
Kalp kasılmasının gücünü artırır.
Oksijen tüketimini artırır.
Vucüt sıcaklığını artırır.
Çocukların büyümesi-gelişmesi ve mental yeterliliği için
gereklidir.
PARATİROİD BEZLER:
Sağda ve solda ikişer tane olmak üzere genellikle toplamda 4
adettir. (Bazen varyasyonlar gösterip farklı sayılarda bulunabilir) Renk ve
yapı olarak yağ dokusuna benzer. Paratiroid bezi tarafından Parathormon (PTH)
salgılanır. Bu hormon kandaki kalsiyum miktarını artırır. Tiroidektomi (tiroid
glandının alınması) ameliyatları sırasında paratiroid bezi de alınabilir. Bu da
hipoparatiroidiye ve dolayısıyla hipokalsemiye (kan kalsiyumunun azalması)
neden olur. Ayrıca tiroidektomi ameliyatı sırasında yakın çevrede bulunan
nervus laryngeus recurrens sinirinin hasarlanmasına bağlı olarak ses kısıklığı
meydana gelebilir.
LİNGUAL TİROİD: Tiroid bezi embriyolojik olarak dil kökü
çevresinde oluşur. Eğer bağlantı kalırsa buna Lingual Tiroid denir.
HİPOTİROİDİ: Tiroid hormonlarının az salgılanması durumunda
olur. Çocukluk döneminde büyümede ve zeka gelişiminde gerilik yapabilir.
Erişkinlerde ise yorgunluk, metabolizma hızında azalma, kilo alma, soğuk
intoleransına sebep olabilir. Vücuttaki T3 ve T4 miktarı azaldığı için pozitif
feedback mekanizmasıyla TSH miktarını artırır. Tiroid bezi hormon salgılamak
için daha çok çalışır ve sonunda büyür. Buna da Guatr denir.
GUATR: Hormon eksikliğine bağlı olarak tiroid bezinin
büyümesidir. Kadınlarda 4-5 kat daha sık görülür. İyot eksikliği olan
bölgelerde (özellikle dağlık bölgeler) daha sık görülür. Buna endemik guatr
denir. İyot eksikliği gebe kalmayı da engelleyebilir. Gutrojen madde (turp,
lahana) alımı da guatrı tetikleyebilir.
SUBSTERNAL GUATR: Tiroid bezlerinin alt uçları sternuma
doğru büyüme gösterir. Yeterince büyürse trakeaya (soluk borusuna) baskı
yaparak obstrüksiyona neden olabilir.
HİPERTİROİDİ: Tiroid hormonlarının fazla salınması durumunda
oluşur. Dengeyi sağlayabilmek amacıyla negatif feedback ile TSH salınımı
azaltılır. Serum T3, T4 miktarı artarken TSH miktarı azalır.
Klinik bulguları: Sıcak intoleransı , iştah artışına karşı
kilo kaybı (metabolizma hızlanır) , taşikardi, yorgunluk, ellerde tremor,
uykusuzluk, terleme, menstruasyon kaybı, artmış libido, azalmış fertilite,
hiperkalsemi görülebilir.
Tedavi: Hastanın durumuna göre değişkenlik gösterir.
Antitiroid ilaçlar verilebilir. Radyoaktif iyot uygulanabilir. Tiroidektomi (tiroid
bezinin çıkarılması) yapılabilir.
GRAVES HASTALIĞI (TOKSİK DİFFÜZ GUATR): Genç yaşlarda
görülür. Otoimmün bir hastalıktır. Kadınlarda 6-7 kat daha sık görülür. Klasik
triadı : Egzoftalmi, hipertiroidi, diffüz guatr
EKTOPİK TİROİD: Normal yerinin dışında tiroid dokusunun
bulunmasıdır. %90 dil kökünde bulunur. Buna Lingual tiroid denir.
HASHIMATO TİROİDİTİ (KRONİK OTOİMMUN TİROİDİT): En sık
görülen tiroid bezi inflamasyonudur. Ağrısızdır. Başlangıçta tiroglobulin
yıkımına bağlı olarak hipertiroidi görülebilse de ilerleyen zamanlarda
hipotiroidi görülür. Dünya’da hipotiroidinin en sık nedenidir. Otoimmun bir
hastalıktır. En çok orta yaşlı kadınlarda görülür.
TİROİD FIRTINASI: Tirotoksikozun ciddi belirtilerinin görüldüğü, %10-30 oranında ölümle sonuçlanan bir durumdur. 2-8/1.000.000 görülür. Belirtileri arasında ciddi taşikardi , hipotansiyon, yüksek ateş, ajitasyon, anksiyete, psikoz, stupor, koma sayılabilir.
TİROİD KANSERİ: Tiroid bezinin kanserleri genellikle iyi huyludur. Kötü huylu olan kanserleri çevre dokulara yayılabilir. (trakea, özofagus, laringeal sinir) Belirtileri arasında tiroid bezinde kitle (en çok görülen belirti), boyunda (bazen kulaklara yayılan) ağrı , boyunda kitle, ses değişiklikleri, nefes darlığı, yutma zorluğu ve geçmeyen öksürük sayılabilir.
Yazar: Dilara Yıldız
Kaynakça: https://www.turkcerrahi.com/
0 Yorumlar